Worek z napisem "protestanci" mieści dziesiątki różnych wariantów i sekt. Niektóre z nich (te raczej marginalne) rzeczywiście walczyły ze zdzierstwem i "nie uczciwym bogaceniem" np sandemanianie w Szkocji. Trzeba by przestudiować zasady religijne przynajmnie kilku najwazniejszych w Europie ruchów heretyckich żeby wyciągnać jakieś wnioski.

>>Szukałem więcej szczegółów o ekonomicznym podłożu walki purytanów p-ko królom, ale niewiele znalazłem.

Tak trochę po marksistowsku Pan to ujął, chociaż cytując przy tym Webera, który zależność pomiędzy ekonomią a religią widział na odwrót. Upraszczamy oczywiście.

Coś tam by się znalazło, np. taka ksiązka: Charles I and the Puritan Upheaval. Rozdział VIII jest o monopolach. 

"Ówczesne monopole, wdzierające się w niemal każdą dziedzinę gospodarki, wykazują pewne cechy wspólne. Dla właścicieli oznaczały niebezpieczeństwo utraty kapitału; dla pracowników - niepewność zatrudnienia, a dla społeczeństwa - rosnące ceny.

To, że niektóre branże były „przeżarte” królewskimi przywilejami dla poszczególnych osób i grup, zauważyliśmy badając osobiste finanse króla. Gdziekolwiek ściągano jakąś opłatę lub wymagano koncesji, niezmiennie pojawiał się skarżący, który przypominał królowi, że możliwe jest uchylanie się od opłat i że należy wyznaczyć tropiącego nadużycia, który ściągnie należność razem z zadośćuczynieniem za zaniedbania, z korzyścią dla handlu, króla, a tylko przy okazji dla beneficjenta przywileju.

Przywilej sukienników upoważniał ich do inspekcji magazynów pod kątem „oszustw” praktykowanych przy produkcji wełnianych tkanin, do wstrzymywania produkcji, nakładania grzywien, a także dodatkowych opłat za uchybienia według stawek o nieznanej królowi wysokości. Na ten rodzaj ingerencji, o dziwo, było niewiele skarg. Być może uważano to za konieczną uciążliwość w czasach, gdy według obowiązującej teorii rząd powinien regulować produkcję i handel. Ale monopole były czymś innym i pobudziły ludzi do obrony swoich praw. Ekonomiści prześledzili związek między wolnością w ogóle a wolnością religijną; i prawdą jest, że niezależność purytanów przejawiała się zarówno w polityce, jak i w biznesie. Odnotowujemy to tylko na marginesie; obecnie chodzi nam o to, że patenty monopolowe przyznawane przez Karola stały się potężną bronią przeciwko niemu, ponieważ spowodowały trudności gospodarcze".

O purytanach i ich związkach z tym, co później nazwano liberalizmem, sporo pisze (10 lat po Weberze) Hermann Levy w książce, która w angielskim przekładzie jest dostępna w domenie publicznej: Economic liberalism.

A propos listu Cromwella, tą jedną profesją, którą cechują szczególne nadużycia i która "czyni wielu biednymi, by niewielu uczynić bogatymi” są najoczywiściej prawnicy. Kol. Qwerty z pewnością by się zgodził. ;) Jakoż i Długi Parlament (wtedy już zwany Kadłubowym) pod presją Cromwella próbował mitygować władzę kapłanów prawa, uchwalając w listopadzie tego samego roku Ustawę o wprowadzeniu języka angielskiego do ksiąg prawnych oraz wszystkich procesów i postępowań w sądach. Ale fundament angielskiego usttroju prawnego pozostał nienaruszony do dziś.